ĐÌNH
LÀNG TIỀN LỆ
Tọa lạc theo hướng Tây, đình Tiền Lệ dựa lưng vào triền đê uốn lượn bên bờ sông Đáy, phía trước là cánh đồng đất bãi ven sông trù phú. Xưa kia, sông Đáy xanh biếc và đầy ăm ắp nước, đem lại sự trù phú cho các làng ven bờ như Tiền Yên. Có lẽ, đình được người xưa tạo dựng nhờ giao thương đường thủy thuận lợi.
 |
|
Đầu
đao cong vút của đình Tiền Lệ |
Nhờ
kiểu kiến trúc truyền thống phát triển theo chiều ngang, mái đình xà xuống thấp
để tránh gió giật và mưa hắt. Trải qua gần 400 năm, đình vẫn giữ được kiểu dáng
nghệ thuật đặc sắc thời Lê Trung Hưng và là chỗ dựa tâm linh của người dân nơi
đây. Đình Tiền Lệ với kiến trúc quen thuộc hình chữ Đinh cùng những nét trang
trí tinh xảo và bay bổng của khắc chạm gỗ và điêu khắc đá.
|
|
|
Hoa
văn chạm khắc gỗ bằng kỹ thuật chạm bong tinh xảo |
Đình
gồm nhà đại bái với 5 gian, 2 dĩ dài 22 m, chiều rộng lá mái 13,8 m. Ba gian giữa
có kích thước bằng nhau, hai gian kế bên nhỏ hơn. 4 mái đình không có mè mà chỉ
có dui, đòn tay đỡ mái ngói. Hậu cung nhà dọc 2 gian, nối sát đại bái.
|
|
Kỹ
thuật lợp ngói quen thuộc của các đình cổ ở Đồng bằng Bắc Bộ với các lớp mái gối
vào nhau từ loại mũi hài tạo sức nặng và kiểu mái sà xuống thấp, chống các cơn
gió giật và mưa hắt trong mùa mưa bão cũng như điều hòa nhiệt độ bên trong vào
những ngày nóng nắng.
Hệ
thống cột dọc - 46 cột và các vì kèo, xà ngang được kết nối bằng mộng chặt chẽ
và chắc chắn, tạo sự bền vững không chỉ của mái mà cả ngôi đình không cần đinh
hay dây chằng.
|
|
|
Toàn
cảnh đình Tiền Lệ |
Theo
cụ thủ từ Nguyễn Đình Kính chia sẻ: Đình đã được tu sửa từ thời Nguyễn nhưng vẫn
giữ hầu như nguyên vẹn kiến trúc và trang trí vốn được tạo dựng từ đầu. Gần
đây, để giữ đình không bị ngập nước, bà con đã nâng cột đình và kê thêm đá để
tôn chiều cao của đình. Bên cạnh đó, để tránh xuống cấp, bà con cũng đã xây
thêm các cột đỡ mái.
*Nghệ thuật khắc, chạm dân
gian độc đáo
Không
chỉ là một di tích văn hóa dân gian về nghệ thuật kiến trúc, các yếu tố về nghệ
thuật khắc, chạm dân gian độc đáo đã tạo nên giá trị của đình Tiền Lệ. Đình có
4 mái (2 mái chính và 2 mái đầu hồi), được giao nhau ở âu tàu, tạo thành bốn đầu
đao cong vút, thanh thoát và mềm mại. Khoảng cách giữa hai mái chính là bờ nóc
được xây bằng gạch nằm phía trên thượng lương và chính giữa có đắp hình tượng
“lưỡng long chầu nguyệt”. Hai con kìm (con si) ngậm ở 2 đầu thượng lương với
dáng “long hồi” mạnh mẽ - linh vật thể hiện hình ảnh rồng và cá - loài vật ở biển
có đuôi cong tròn. Trong truyền thuyết, khi đạp sóng thì mưa xuống, với mong muốn
của người xưa là phòng ngừa hỏa hoạn.
|
|
Bờ
guột phân cách giữa mái chính và mái phụ mỗi bên đều có tượng nghê với hình
dáng sinh động. Trên những đòn bảy chìa ra đỡ lấy mái hiên và các câu đầu, kẻ
suốt được chạm khắc bằng những hoa văn tinh xảo, sinh động với hình ảnh rồng vờn
mây hay hình sóng nước. Những hoa văn này đều được các nghệ nhân dân gian đương
thời thực hiện bằng kỹ thuật chạm bong tạo hình khối sinh động.
Ở
các bờ dải và các bờ đao trang trí những con số hướng lên bờ nóc, đầu ngoảnh xuống
dưới. Phần trên cùng phía mặt ngoài đầu đao còn trang trí những đôi phượng bằng
gốm đất nung.
Ngay
khi bước vào đình, chính giữa là bậc tam cấp được trang trí đôi rồng đá ở 2
bên, tạo thành lối đi nhỏ dẫn vào gian đại bái. Đôi rồng đá kiểu phù điêu được
điêu khắc từ 2 khối đá lớn, kèm các hoa văn sóng nước cách điệu, tạo sự mềm mại
và bay bổng.
|
|
|
Chạm
khắc và sơn son thếp vàng tại án thờ |
Đình
vốn thờ thành hoàng làng là Nhu Hòa Vương - người đã có công tổ chức dân làng
chống đê vỡ và còn phối thờ tướng Lý Phục Man thời Lý Nam Đế. Hàng năm, cứ đến
ngày 12/3, dân làng Tiền Lệ lại cùng nhau tổ chức lễ hội để tưởng nhớ những người
có công với làng và đất nước.
Không
chỉ là trung tâm kết nối cộng đồng và sinh hoạt văn hóa, tâm linh của nhân dân
địa phương, đình Tiền Lệ còn là di tích lịch sử kiến trúc - nghệ thuật đặc sắc
thời Lê Trung Hưng được gìn giữ gần như nguyên vẹn.
|
|
|
Hệ
thống cột gỗ của đình |
Giá
trị của đình Tiền Lệ không chỉ là di tích kiến trúc nghệ thuật mà có ý nghĩa lịch
sử, văn hóa và tiềm năng du lịch văn hóa quan trọng của Hà Nội. Các cấp chính
quyền, cơ quan quản lý văn hóa và nhân dân địa phương cần chung tay gìn giữ,
khai thác làm tăng giá trị của đình Tiền Lệ. Khi dòng sông Đáy được khơi thông,
du lịch đường thủy cùng di sản văn hóa dọc theo bờ sông sẽ là một sản phẩm văn
hóa du lịch đầy tiềm năng.